Zdzisław Mateusz Lubicz – Szydłowski urodził się we Lwowie 21.IX.1900 r. Gdy miał 14 lat zmarł jego ojciec.
Po ukończeniu szkoły podstawowej i średniej, w 1917 r, rozpoczął studia na Uniwersytecie w Poznaniu, gdzie później po ich dokończeniu, uzyskał stopień doktora nauk fizycznych w 1928 roku.
Krótko po rozpoczęciu studiów musiał je przerwać z kilku ważnych powodów.
W dniu 27 grudnia 1917 roku wstąpił do rodzącego się polskiego wojska. Od listopada 1918 do sierpnia 1920 roku brał udział w walce na Ukrainie, później w wojnie polsko – bolszewickiej. W 1919 r. ukończył kursy wojskowe.
Po tej wojnie, w której był dwukrotnie ranny, odznaczony został Krzyżem Walecznych. Ukończył szkołę oficerską, po której zatrudniony był jako instruktor wojskowy. W 1925 r. praktykował przez 6 miesięcy w armii belgijskiej.
W okresie lat 1924 – 1928 pracując jako asystent na wydziale biologii, ukończył studia uniwersyteckie w Poznaniu i uzyskał stopień doktora.
W wieku 33 lat podnosił kwalifikacje oficerskie na kursach specjalistycznych. Zdzisław Szydłowski w 1921 r. zawarł małżeństwo z Anna z d. Ścibor – Rylską. Z tego małżeństwa urodziło się dwoje dzieci, w 1922 roku, jego córka Barbara, a w 1928 roku syn Krzysztof. Pani Szydłowska krótko po wyzwolenia miała dołączyć do męża na Zachodzie.
Zginęła tragicznie w wypadku samochodowym w 1946 roku, po ucieczce na Zachód w Niemczech. Na prośbę władz gminy Axel, pochowana została ze szczególnymi honorami, 31 października na cmentarzu katolickim w Axel.
Po wybuchu II wojny światowej ppłk Zdzisław Szydłowski został przydzielony do 12 Dywizji Piechoty. Poprzez Węgry przybył w 1940 roku do Francji, gdzie uczęszczał na kolejny kurs dla starszych oficerów.
Po bitwie w Lotaryngii, został wyznaczony na dowódcę żołnierzy polskich walczących pod dowództwem francuskim w północno-wschodniej Francji.
W październiku 1941 roku został schwytany przez Niemców. Po zwolnieniu z więzienia był jakiś czas w armii podziemnej we Francji. W maju 1942 roku przedostał się do Gibraltaru, a stamtąd popłynął do Anglii.
Jesienią w 1943 roku płk Szydłowski otrzymał przydział do 1 Polska Dywizja Pancerna. Jako dowódca batalionu uczestniczył we wszystkich bitwach we Francji, Belgii, Holandii i w Niemczech w latach 1944 – 1945.
W ramach tych walk szczególnie warto przypomnieć bitwę o Axel, która rozpoczeła się w sobotę, 16 września 1944 roku, a we wtorek, 19 września 1944 roku doprowadziła do wyzwolenia tego miasta.
Walka była ciężka ze względu na podtopienia długich i szerokich odcinków terenu na południe od aglomeracji gminy i zaciekły opór wroga.
W 1947 roku został powołany na stanowisko dowódcze w polskiej administracji Shaff B.A.O.R. z polecenia 1. Polskiej Dywizji Pancernej i 1. Brygady Spadochronowej w czasie demobilizacji.
Rada Miasta Axel mianowała płk Zdzisława Szydłowskiego honorowym obywatelem Axel.
W dokumencie nominującym, dostarczonym w dniu 19 września 1945 roku, znalazły się m.in. słowa:
„To honorowe obywatelstwo, jest symbolem trwałej wdzięczności i dozgonnej przyjaźni, zarządu i obywateli miasta Axel dla tych synów narodu polskiego, którzy nie szczędząc własnej krwi przywrócili wolność i niepodległość Holandii i naszego miasta”.
Jej Wysokość Królowa Juliana odznaczyła dekretem królewskim z dnia 16 sierpnia 1949 pułkownika Szydłowskiego orderem Oranje-Nassau z mieczami.
To pamiątkowe odznaczenie było mu wręczone w rocznicę wyzwolenia przez ówczesnego komisarza królewskiego w prowincji Zelandia JHR. Pan A.F.C. Casembroot.
W dniu 19 września 1949 roku na specjalnie zwołanym posiedzeniu zarządu miasta, odbyło się formalne pożegnanie pułkownika Zdzisława Szydłowskiego przed jego wyjazdem na stałe do Kanady.
Zmarł w Toronto 5 października 1973 roku, gdzie został pochowany.
Jego życie było nacechowane głębokim patriotyzmem i oddaniem dla Ojczyzny.
Na wybór kraju osiedlenia wpływ wywarła również powojenna sytuacja polityczna w Europie.
Wdzięczną pamięć o płk Zdzisławie Lubicz – Szydłowskim oraz jego strzelcach z 9 Batalionu Strzelców Flandryjskich, mieszkańcy Axel noszą w sercach, mimo upływu lat, do dzisiaj. Pomniki, nazwy ulic i liczny udział mieszkańców w uroczystościach rocznicowych, są tego wymownym dowodem.
Opracował na podstawie materiałów holenderskich: Tomasz Z. Sawicki
Zdjęcie: Tomasz Z. Sawicki
Przeczytaj również: