Beata Bruggeman-Sękowska
Odwiedziwszy ponad 50 krajów, mogę z pełnym przekonaniem powiedzieć: Kosowo powinno znaleźć się na Twojej liście najbliższych podróży. A jeszcze lepiej – wybierz się tam już teraz, zanim to najmłodsze państwo Europy, położone w zachodnich Bałkanach, stanie się popularnym kierunkiem dla masowej turystyki.
Kosowo, ojczyzna światowych gwiazd muzyki takich jak Dua Lipa i Rita Ora, a także piłkarza Xherdana Shaqiriego, to kraj, który zachwyca, intryguje i inspiruje. Choć niewielkie pod względem powierzchni, Kosowo oferuje wyjątkowe połączenie bogatej historii, różnorodnych tradycji i spektakularnych krajobrazów.
Od dynamicznej Prisztiny po urokliwe miasta jak Gjakova, Prizren, Peja i Mitrovica – Kosowo dostarcza wachlarza wrażeń dla miłośników historii, natury i podróżników szukających autentycznych, niezadeptanych jeszcze przez tłumy miejsc. Z zabytkami wpisanymi na listę UNESCO, średniowiecznymi klasztorami i niezwykle żywą sceną kulturową – Kosowo to obowiązkowy punkt na mapie każdego odkrywcy.
Przyroda, która zapiera dech w piersiach
Lądując w Kosowie, pierwsze co przykuwa uwagę, to jak zielony i górzysty jest ten kraj. Lasy pokrywają prawie 40% jego powierzchni, a choć Kosowo stanowi jedynie 2,3% terytorium Bałkanów, to znajduje się tu aż 25% bałkańskiej flory i około 18% europejskiej. Dzika przyroda zachodnich i południowo-wschodnich regionów to dom dla wielu gatunków zwierząt: niedźwiedzi brunatnych, rysi, wilków, saren, jeleni i wielu innych. Obserwatorzy ptaków mają szansę spotkać 255 gatunków ptaków, w tym orły przednie, cesarskie i sokoły.
Pejzaże są jak z bajki – od równin po wzgórza, czyste jeziora i majestatyczne góry: Góry Przeklęte (zachód), Szar Planina (południe) i Kopaonik (północ). Najwyższym punktem kraju jest Velika Rudoka (2660 m n.p.m.). Nie można pominąć Kanionu Rugova – jednego z najdłuższych i najgłębszych kanionów w Europie, o długości 25 km i głębokości sięgającej 1000 m.
©Beata Bruggeman-Sekowska
Miasta z duszą i historią
Prisztina, tętniąca życiem stolica, to miejsce, gdzie nowoczesność spotyka się z historią. Znajdziesz tu futurystyczną Bibliotekę Narodową, Pomnik Newborn upamiętniający niepodległość w 2008 roku, oraz Pomnik Heroin oddający hołd 20 000 kobietom, które przeżyły przemoc seksualną podczas wojny. Główna aleja – bulwar Matki Teresy –z wieloma kawiarniami, restauracjami. Warto wspiąć się na wieżę Katedry św. Matki Teresy, by zobaczyć panoramę miasta.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Aby zajrzeć w przeszłość miasta, koniecznie odwiedź Wielki Hammam w Prisztinie oraz Meczet Çarshi — zbudowany w 1389 roku, jest to najstarszy budynek w mieście i ważny element osmańskiego dziedzictwa. Muzeum Etnograficzne pozwala lepiej poznać kulturowe tradycje Kosowa.
©Beata Bruggeman-Sekowska
Do ikonicznych miejsc należą również Pomnik Skanderbega oraz Plac Skanderbega, a także pomnik Billa Clintona i Pomnik Braterstwa i Jedności — jeden z najbardziej rozpoznawalnych pomników z czasów Jugosławii — które wzbogacają symboliczny krajobraz miasta.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Niedaleko Prisztiny znajduje się Sanktuarium Niedźwiedzi w Mramorze – jedno z największych w Europie, dające schronienie niedźwiedziom uratowanym z niewoli. Z kolei w Gračanicy stoi piękny klasztor z 1321 roku, będący częścią dziedzictwa UNESCO.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Niedaleko Mitrovicy, w miejscowości Prekaz, znajduje się Kompleks Pamięci Adema Jashariego – ważne miejsce o znaczeniu kulturowym i historycznym. Upamiętnia on masakrę w Prekazie, podczas której Adem Jashari – współzałożyciel i dowódca Armii Wyzwolenia Kosowa (UÇK) – zginął wraz ze swoim bratem Hamëzem, ojcem Shabanem oraz 56 innymi członkami rodziny, w tym kobietami i dziećmi, podczas ataku sił serbskich w marcu 1998 roku. Kompleks obejmuje cmentarz, zachowany dom rodzinny oraz muzeum.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
W Gjakovie, uznawanej za jedno z najbardziej przytulnych miast Kosowa, warto przejść się po odrestaurowanym bazarze i odwiedzić Meczet Haduma. Uwagę przykuwają również tradycyjne domy mieszkalne kulla, łączące kamień z drewnem – unikat architektoniczny regionu. Miasto słynie także z rzemiosła – zwłaszcza wyrobów z drewna.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Peja, położona w malowniczej Dolinie Rugova, zachwyca zarówno krajobrazem, jak i duchowym dziedzictwem. Znajduje się tu Patriarchat Peći – klasztor z XIII wieku, wpisany na listę UNESCO i stanowiący fundament historii prawosławia na Bałkanach. Nieopodal mieści się także klasztor Visoki Dečani, również objęty ochroną UNESCO od 2004 roku, który posiada największą zachowaną kolekcję średniowiecznych fresków na świecie – ponad 4 000 m² malowideł i ponad 1 000 kompozycji.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Prizren, kulturalna stolica Kosowa, to perła architektury osmańskiej i symbol współistnienia różnych narodowości. Meczet Sinana Paszy, cerkiew Matki Bożej Ljeviš (UNESCO), Stary Kamienny Most i Twierdza Prizren to obowiązkowe punkty zwiedzania. Widok z twierdzy zapiera dech, a macchiato wypite na Placu Shadervan – według lokalnych wierzeń – sprawi, że na pewno tu wrócisz. I tak, mówi się, że to właśnie tutaj serwuje się najlepsze macchiato na świecie – potwierdzam.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Kultura i festiwale
Kultura Kosowa kwitnie przez cały rok. Festiwal Sunny Hill, założony przez Duę Lipę i jej ojca Dukagjina, przyciąga do Prisztiny światowe gwiazdy, takie jak Calvin Harris, Miley Cyrus czy Martin Garrix.
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Prisztinie (PriFest) to centrum lokalnej sceny filmowej, podobnie jak festiwal DokuFest w Prizrenie – jeden z najlepszych festiwali dokumentalnych w Europie, zmieniający miasto w wielkie plenerowe kino. W Mitrovicy odbywa się International Jazz Days, gromadzący młodych muzyków z całego regionu. Nie brakuje też wydarzeń klasycznych jak Chopin Piano Fest czy DAM Festival.
Restauracja w Mitrovicy ©Beata Bruggeman-Sekowska.
Restauracja w Prisztnie z szerokim asortymentem win i piw z Kosowa ©Beata Bruggeman-Sekowska
Kuchnia, gościnność i przystępność
Kosowska kuchnia jest pyszna i dostępna cenowo. Zarówno wielbiciele dań mięsnych, jak i wegetarianie znajdą tu coś dla siebie: sałatka szopska z serem Šar, burek, flija, faszerowane papryki czy różne wersje dania tava – jak Tava e Prizrenit czy wariant z Peji. Kosowo to również raj dla miłośników piwa (np. z browaru w Peji) oraz lokalnego wina.
To, co wyróżnia Kosowo, to niesamowita serdeczność jego mieszkańców. Obsługa w restauracjach, hotelach czy sklepach jest uprzejma, pomocna i pełna ciepła – a przy tym pozbawiona nachalności, co dziś staje się rzadkością.
©Beata Bruggeman-Sekowska
©Beata Bruggeman-Sekowska
Podsumowanie
Kosowo to nie tylko kierunek turystyczny – to doświadczenie, które zostaje w sercu. Kraj niezwykle odważnych i serdecznych ludzi, który mimo trudnej przeszłości patrzy z nadzieją w przyszłość. Oczaruje Cię swoją autentycznością, historiami i niepowtarzalnym klimatem. Kosowo zostawi w Tobie wspomnienia na długo.
©Aloys Bruggeman
©Victoria Bruggeman
Autorka serdecznie dziękuje Ambasadzie Republiki Kosowa w Niderlandach, a szczególnie J.E. Panu Drenowi Doli, ambasadorowi Republiki Kosowa w Królestwie Niderlandów, oraz jego żonie, dr Shqipe Hairedini, za gościnność podczas podróży po Kosowie.
Autorka: Beata Bruggeman-Sękowska
Dziennikarka, autorka i redaktor naczelna Centrum Europy Środkowej i Wschodniej. Członkini zarządu Europejskiego Instytutu ds. Represji Komunistycznych. Urodzona w Warszawie, mieszka w Holandii, ma korzenie lwowskie i ormiańskie.
Zdjęcia: ©Beata Bruggeman-Sękowska, Victoria Bruggeman, Aloys Bruggeman
